Vraag en antwoord

Mijn werknemers willen naar een landelijke bijeenkomst van de vakbond. Wat moet ik doen?

Een werknemer die lid is van één van de werknemersorganisaties heeft recht op verlof om een vergadering (lees ook bijeenkomst) bij te wonen vanuit de cao Bouw & Infra. Dit is te vinden in artikel 3.6.3 van de cao. Het gaat om recht op verlof zonder doorbetaling van het loon.

Als de werknemer geen verlofdag opneemt maar wel naar de landelijke bijeenkomst gaat, dan wordt deze dag aangemerkt als stakingsdag. Aan stakende werknemers wordt over de niet gewerkte tijd geen loon uitbetaald. Het loon omvat in dit kader ook het vakantiegeld, een eventuele dertiende maand, en vakantiedagen. Er worden geen BTER-premies bijgeboekt als deze samenhangen met de loondoorbetaling. Evenmin vindt er een storting in het tijdspaarfonds plaats.

Op het moment dat er sprake is van een stakingsdag, hebben werkgevers die deelnemen aan de Stichting OGB recht op steun. Dit geldt niet als de werkgever de stakende werknemers heeft doorbetaald, want dan vervalt het recht op steun.

Vanwege de staking kan ik een werk niet tijdig afronden. Wat moet ik als werkgever doen?

Het gaat hierbij om een eventueel recht van de aannemer op verlenging van de bouwtijd van een project. In geval van vertraging in de uitvoering als gevolg van een staking, is het raadzaam de opdrachtgever dit altijd en ook snel te melden. Je kunt dan bij de toepasselijkheid van de hierna vermelde (in de bouwsector gebruikelijke) algemene voorwaarden een beroep doen op:

• artikel 10 lid 2 bij de AVA 2013 of de AVA 2012 herzien in december 2014
• artikel 10 lid 4 bij de AVA Consumenten 2023
• artikel 9 lid 2 bij de AVA Zakelijk 2023
• paragraaf 8 lid 4 en 5 en paragraaf 42 lid 3 bij de UAV 2012
• paragraaf 44 lid 1 (c) bij de UAV-GC 2005
• artikel 7 lid 2 bij de Covo2010 (herzien in juli 2015)

Zijn er geen voorwaarden van toepassing? Dan is artikel 6:75 BW van toepassing (overmacht). Overigens geeft niet iedere vertraging als gevolg van een staking aanspraak op bouwtijdverlening. Uiteindelijk zijn de specifieke omstandigheden van het geval daarvoor doorslaggevend.

Enkele stakers blokkeren de ingang. Wat moet ik doen?

Via poortblokkades of intimidatieploegen kan een beperkt aantal stakers het werken onmogelijk maken voor collega’s die wel willen werken. Poortblokkades zijn in de regel geoorloofd, maar het kan zijn dat door de bijverschijnselen van de blokkade deze toch onrechtmatig worden geacht. Denk hierbij bijvoorbeeld aan veiligheidsaspecten. Het kan echter ook gebeuren dat juist uit veiligheidsoverwegingen de poort gesloten moet blijven.

Als werkgever kun je het beste contact opnemen met Bouwend Nederland. Bouwend Nederland kan adviseren over de te nemen stappen en contact opnemen met het stakingscentrum van de vakbonden om te bemiddelen de blokkade op te heffen. Als individuele stakers zonder steun van werknemersorganisaties de toegang blijven blokkeren dan kun je soms betrokken individuen civielrechtelijk aansprakelijk stellen. Maak foto- en/of video-opnames van de acties en leg zo goed mogelijk vast wie, op welk moment, waarbij betrokken is. Raadpleeg Bouwend Nederland over de mogelijkheden voordat je stappen in deze richting onderneemt.

Kan ik stakers ontslaan?

Het recht om te staken is een sociaal grondrecht. Het feit dat de werknemer staakt, is daarom onvoldoende reden om hem te kunnen ontslaan.

Dat is alleen anders als hij zich tijdens de staking dusdanig misdraagt, dat er los van de uitoefening van het grondrecht om te staken, reden zou zijn voor een ontslag op staande voet. Daarvan kan bijvoorbeeld sprake zijn als hij bewust grote schade aan het bedrijf toebrengt die in geen verhouding staat tot het doel van de staking. Hij vernielt bijvoorbeeld een kostbare machine of brengt de veiligheid van andere werknemers onnodig in gevaar. Overleg in dit soort gevallen, voordat je tot ontslag overgaat, altijd met Bouwend Nederland. De rechter zal het stakingsrecht zwaar laten meewegen in zijn beoordeling of een ontslag op staande voet terecht is gegeven.

Kan ik een stakende werknemer met een dienstverband voor bepaalde tijd ontslaan?

In principe geldt voor werknemers met een dienstverband voor bepaalde tijd hetzelfde uitgangspunt als voor andere werknemers. Het feit dat de werknemer staakt is onvoldoende reden om hem te kunnen ontslaan. Dat is alleen anders als hij zich tijdens de staking dusdanig misdraagt, dat er reden zou zijn voor een ontslag op staande voet. Daarvan kan bijvoorbeeld sprake zijn als hij bewust grote schade aan het bedrijf toebrengt die in geen verhouding staat tot het doel van de staking. Hij vernielt bijvoorbeeld een kostbare machine of brengt de veiligheid van andere werknemers onnodig in gevaar. Overleg in dit soort gevallen, voordat je tot ontslag overgaat, altijd met Bouwend Nederland. De rechter zal het stakingsrecht zwaar laten meewegen in zijn beoordeling of een ontslag op staande voet terecht is gegeven.

Als de met de werknemer overeengekomen einddatum van de arbeidsovereenkomst tijdens de staking valt, dan eindigt het dienstverband in beginsel van rechtswege op de overeengekomen datum. De staking heeft geen effect op de einddatum van het dienstverband voor bepaalde tijd.

Bouwt een stakende werknemer vakantiedagen en/of roostervrije dagen op?

Een werknemer die staakt en daarom geen arbeid verricht, ontvangt geen loon. Een werknemer die geen recht op loon heeft, kan ook geen aanspraak maken op opbouw van vakantie- en roostervrije dagen (art. 627 en 634 BW).

De bepaling in de Bouw-cao dat gedurende het dienstverband roostervrije dagen (3,38 uur per week bij 40 uur werken) worden opgebouwd, geldt niet bij staking want dan wordt de opbouw stopgezet.

Hoe ga ik om met een stakende werknemer die op een willekeurig moment een roostervrije dag heeft ingeroosterd?

Stakende werknemers hebben nog steeds een dienstverband. Echter, stakende werknemers hebben geen recht op loondoorbetaling voor de dagen dat zij staken. Werknemers, die op een vastgestelde roostervrije dag staken, hebben geen recht op een vervangende roostervrije dag.

Als een werknemer voorafgaand en aansluitend aan een vastgestelde roostervrije dag staakt, wordt dit gezien als een aaneengesloten stakingsperiode en komt de roostervrije dag voor de werknemer te vervallen.

Van een werknemer die voorafgaand aan een roostervrije dag heeft gestaakt, maar direct na de roostervrije dag weer komt werken, kan alleen het loon van de stakingsdag(en) worden ingehouden. De roostervrije dag wordt dan wel geacht te zijn opgenomen en is om die reden doorbetaald.

Betaal ik de reisuren- en reiskostenvergoeding als een werknemer op zijn werk komt en na twee uur werken gaat staken?

Als de werknemer naar zijn werk gaat en direct gaat staken, wordt er niets vergoed (geen reisuren en geen reiskosten). Als de werknemer naar zijn werk gaat en na enige tijd gaat staken, worden alleen de reisuren en reiskosten voor de heenreis vergoed.

Hoe moet ik omgaan met een stakende werknemer die zich na enkele dagen ziek meldt?

Van een werknemer die ziek is, wordt conform de cao en het BW het loon doorbetaald. Dit geldt ook wanneer na het intreden van de ziekte er een staking komt. Het is verstandig om na te gaan of de werknemer daadwerkelijk ziek is. Wanneer een ‘zieke’ werknemer zich laat inschrijven bij de vakbond als staker, vervalt zijn aanspraak op loondoorbetaling.

De werknemer heeft geen recht op loon tijdens ziekte, indien hij zonder ziek te zijn daarop geen recht zou hebben gehad. De werknemer die staakt en tevens ziek is, heeft dus geen recht op loon.
Ook als de stakende werknemer ziek wordt nadat de staking is begonnen, is er voor de werkgever geen loondoorbetalingsverplichting. Dit omdat de werknemer door deelname aan de staking aangeeft niet bereid te zijn om arbeid te verrichten. In een dergelijke situatie kan de werknemer zich ook niet beroepen op het BW artikel waarin staat dat hij vanwege ziekte zijn arbeid niet heeft kunnen verrichten. De zieke, stakende werknemer krijgt een uitkering van zijn vakbond.

Als een stakende werknemer zich afmeldt voor de staking, maar zich tegelijkertijd ziek meldt bij zijn werkgever dient hij gelijk te worden behandeld met andere werkwilligen. Hij heeft in dat geval geen recht op loondoorbetaling wanneer andere werkwilligen ook niet worden doorbetaald, of omgekeerd: als andere werkwilligen worden doorbetaald ontvangt deze medewerker ook loon.

Hoe ga ik om met een werknemer die gedeeltelijk arbeidsongeschikt is en staakt?

Hierover is geen jurisprudentie. Bouwend Nederland is van mening dat het niet mogelijk is om “half te staken” en bijvoorbeeld ’s ochtends mee te doen met de acties en ’s middags ziek te zijn. Bouwend Nederland adviseert om een gedeeltelijk arbeidsongeschikte werknemer hetzelfde te behandelen als een volledig arbeidsongeschikte werknemer. Dat betekent dat zijn gehele recht op loon vervalt.

Omdat hierover geen jurisprudentie is, is het mogelijk dat een werknemer hierover na afloop van de staking gaat procederen. Neem in dit geval contact op met Bouwend Nederland (tel: 079 – 3 252 250).

Hoe zit het met het volgen van een cursus tijdens stakingen?

Als een werknemer (stakend of werkwillig) een cursus gaat volgen, behoudt de werknemer het recht op loondoorbetaling, want hij staakt niet.

Een werknemer (stakend of werkwillig) die weigert de cursus te volgen, heeft geen recht op loondoorbetaling. Een cursus kan worden beschouwd als vervangend werk en bij weigering kan de loonbetaling worden stopgezet.

Moeten de werknemers die aan stiptheidsacties deelnemen worden doorbetaald?

Stiptheidsacties zijn acties waarbij de werknemers zich strikt aan bepaalde opdrachten houden zonder verder initiatieven te nemen of rekening te houden met een bepaalde praktijksituatie. Hierdoor kunnen net als bij langzaamaanacties vertragingen ontstaan waardoor de werkgever schade kan leiden. De Hoge Raad heeft uitgesproken dat de werkgever bij stiptheidsacties het loon van de deelnemende werknemers mag korten. Hieraan zitten echter nogal wat haken en ogen. De werknemers hebben immers uiteindelijk het werk wel uitgevoerd. De kans op gerechtelijke procedures is groot. Bovendien is vaak onduidelijk hoeveel korting in bepaalde omstandigheden redelijk is.

Wat is een stakingsbreker?

Een stakingsbreker is iemand die tijdens een staking werkzaamheden verricht die anders door de stakers zouden zijn verricht. Dit kunnen werknemers zijn die uit de eigen organisatie komen, werknemers die namens een ander bedrijf werkzaamheden verrichten, of werknemers die zijn ingehuurd via een uitzendbureau. Deze werknemers worden dan stakingsbrekers genoemd.
Door het inzetten van stakingsbrekers zorgt de werkgever ervoor dat het effect van de staking (veel) minder merkbaar is. Hij heeft zo minder of geen economische schade van de staking en ontneemt de stakers dus het drukmiddel.

De vakbonden kunnen hier tegen protesteren. Zo kunnen de vakbonden de stakingsbrekers onder druk zetten om ook te gaan staken of de werkzaamheden besmet verklaren. In uitzonderlijke gevallen kunnen de vakbonden zelfs een juridische procedure starten. Als argument voeren vakbonden dan aan dat het breken van de staking onrechtmatig is, omdat het dit het grondrecht van de stakende werknemers teveel aantast. Ook kan een nieuwe staking worden uitgeroepen bij het bedrijf dat de werkzaamheden "overneemt".

Mag ik een niet stakende werknemer vragen werk van een stakende werknemer te doen?

Het is in beginsel toegestaan om andere werknemers uit de eigen organisatie de werkzaamheden van de stakers over te laten nemen. Ook kan in bepaalde gevallen een ander bedrijf worden ingeschakeld om werkzaamheden te verrichten. Neem in dat geval contact op met Bouwend Nederland, hoe pak je dit het best aan: tel: 079 – 3 252 250.

Een uitzendbureau mag geen uitzendkrachten leveren om het werk te doen van stakende werknemers (art 10 WAADI). Uitzendkrachten of andere ingeleende krachten die voorafgaande aan de staking al werkzaamheden verrichtten in het bedrijf mogen wel doorwerken tijdens de staking, maar zij mogen geen werk van stakers overnemen.

Mag ik een ZZP-er vragen werk van een stakende werknemer over te nemen?

Hierover is geen jurisprudentie, een duidelijk antwoord is op deze vraag dus niet te geven. Als je dit wilt doen, is het verstandig om contact op te nemen met Bouwend Nederland: tel: 079 – 3 252 250. Of de rechter het zal toestaan hangt af van de manier waarop het te verrichten werk in de aannemingsovereenkomst die je met een ZZP-er sluit wordt omschreven.

Wat is een onderkruiper?

Een onderkruiper is een uitzendkracht die wordt ingehuurd om de werkzaamheden van een staker over te nemen. Een uitzendbureau mag geen werknemers leveren om het werk te doen van stakende werknemers. Dit is opgeschreven in de WAADI (Wet Allocatie Arbeidskrachten door Intermediairs).

Een onderkruiper overtreedt dus de regels uit de WAADI. Dat is echter niet strafbaar gesteld. Hoewel in de WAADI het onderkruiperverbod is opgenomen, heeft de wetgever geen sanctie of straf vastgelegd. Wel kunnen vakbonden in een civiele procedure schadevergoeding eisen.

De term onderkruiper wordt meestal specifiek in verband met uitzendbureaus genoemd. Vakbonden noemen ook werkwilligen die het werk van hun stakende collega’s doen wel onderkruipers (zie ook: stakingsbrekers).

Wat is besmet werk?

De term ‘besmet werk’ is geen juridische term. Het is een term die door vakbonden wordt gebruikt voor werk dat normaal gesproken door de stakende werknemers wordt gedaan. Het doen van besmet werk is niet strafbaar. Werknemers van de eigen organisatie of van het uitzendbureau kunnen dus niet worden vervolgd. Wel mogen deze ‘andere werknemers’ het werk weigeren. Deze andere werknemers voeren dan eigenlijk ook een collectieve actie. Zij kunnen dan, net als de stakers, niet ontslagen worden op basis van werkweigering, wat normaal gesproken als er geen staking is onder omstandigheden natuurlijk wel mogelijk kan zijn.

De vakbond heeft een werk ‘besmet’ verklaard. Hoe ga ik om met werkwilligen?

Het werk bij een werkgever die geconfronteerd wordt met stakingen kan op een gegeven moment door vakbonden ‘besmet’ worden verklaard. Dit betekent dat het werk als onderdeel van de staking is neergelegd. Uit solidariteit wordt dit niet door andere werknemers overgenomen. Werkwillige werknemers kunnen nog steeds hun eigen werkzaamheden verrichten. Voorwaarde is wel dat zij op het werk worden toegelaten. De afwezigheid van collega’s mag geen belemmering voor het verrichten van het werk zijn. In dat geval is er geen enkel probleem. De werkgever betaalt hen gewoon het loon door.

Actievoerders zullen soms proberen de werkwilligen het werk te beletten. In de praktijk worden de uren van werkwilligen dan gewoon doorbetaald. De OGB vergoedt ook de niet gewerkte uren van werkwilligen die door hun stakende collega’s niet kunnen werken. Zorg zoveel mogelijk voor vervangend werk voor werkwilligen. Verder raden wij aan werkwilligen (net als de stakers) te registreren.