Een blauwdruk voor verandering: Bouwhub Midden Brabant breekt 5 barrières af

Hieronder de tekst van het artikel geschreven door de mede ondersteuners van het initiatief Bouwhub Midden Brabant: Midpoint en Up New. Publicatie 18 juli 2023.

“Maar 10% van de circulaire tenders wordt daadwerkelijk circulair opgeleverd. Helaas wint de laagste prijs het nog altijd van duurzaamheid”, vertelt Vincent van Rijsewijk, aanjager Midpoint Brabant en voorzitter van Coöperatie Bouwhub Midden Brabant. In 2030 moet 50% van de Nederlandse economie circulair zijn, dat zet druk op de manier van werken in de bouwsector. Er is behoefte aan hulp, en dat merken de deelnemers van de Bouwhub ook. Er komen veel vragen vanuit de branche en de Bouwhub krijgt overal een podium. “We pakken een probleem vast waar niemand eigenaarschap over had. Bedrijven moeten circulair slopen én bouwen, maar lopen tegelijkertijd tegen allerlei belemmeringen aan die dat bijna onmogelijk maken. In de Bouwhub praten we hierover met verschillende partijen en helpen we waar we kunnen om circulaire bouw mogelijk te maken.”

Welke stappen heeft de Bouwhub gezet sinds de oprichting?

Sinds de lancering van de Bouwhub begin dit jaar is er heel wat gebeurd. De Bouwhub zou in eerste instantie een fysieke locatie worden. Een locatie waar geoogst materiaal uit sloop wordt verzameld en waar bedrijven materialen inkopen voor nieuwbouw of renovaties. “Het is een mooi concept, maar is het wat de bouwsector nu nodig heeft? Dat vroegen we ons hardop af”, vertelt Vincent. “Allerlei platformen en tools om circulaire materialen aan te bieden bestaan al, alleen niemand gebruikt het. Denk bijvoorbeeld aan digitale platformen als Insert, dat is een digitaal magazijn dat geoogste circulaire materialen aanbiedt. Dat zette de deelnemers aan het denken. Waar kunnen we het verschil maken? Het antwoord kwam al snel op tafel: alle bedrijven binnen de bouw lopen tegen dezelfde obstakels aan. Voor de Bouwhub ligt hier een belangrijke rol om deze weg te nemen, de rol van mogelijkmaker. En dat kan alleen als we kennis delen, inspireren met goede praktijkvoorbeelden, coalities maken en samenwerken met alle partijen die hier invloed op hebben: de bouwketen, opdrachtgevers, overheden en het onderwijs.”

En mogelijk maken dat doen ze, de deelnemers van de Bouwhub. Door van elkaar te leren en te experimenteren. Door uit te proberen, fouten te maken en het de volgende keer beter te doen. “Wat we tot nu toe geleerd hebben is dat we in ketens moeten denken om bedrijfsoverstijgende problemen aan te pakken”, vertelt Vincent. “Op dit moment is er geen zicht op waar de circulaire materialen zich bevinden. Ook hier ligt een rol voor de Bouwhub. We willen bedrijven activeren om tools zoals Insert te gebruiken, zodat het wel inzichtelijk wordt wat er allemaal beschikbaar is, en waar.” Inmiddels zijn er twee kwartiermakers aangesteld. Om de rol als mogelijkmaker verder uit te diepen, is er een subsidieaanvraag gedaan bij Provincie Noord-Brabant en een actielijst opgesteld met belemmeringen die we willen wegnemen.

Op de actielijst staan de volgende punten:

#1 Mogelijk maken: het delen van inspiratie en kennis over circulaire bouw

Wat is circulaire bouw? En wat houdt het concreet in voor de bouwwereld? Niet iedereen weet antwoord te geven op die vragen, weet ook Vincent. Hij legt uit: “Voordat er een tender wordt geschreven, willen we daar als Bouwhub bijzitten om te bekijken wat voor materiaal er nodig is en wat er beschikbaar is aan circulair bouwmateriaal. We zijn snel geneigd om lineair te denken en nieuwe materialen te gebruiken. Dat hebben we immers altijd al zo gedaan. Circulair bouwen is een totaal nieuwe manier van bouwen en dat vraagt om een andere benadering en mindset.

“Logischerwijs duurt het even voordat de bouwsector dit oppikt en accepteert als ‘het nieuwe normaal’. Het mooie van de Bouwhub is dat we putten uit kennis en ervaring uit de praktijk. Alle deelnemers zijn ondernemers die afkomstig zijn uit de bouwwereld. De successen, wat zij leren maar ook waar zij tegenaan lopen, dat delen we breed, zodat we andere bouwbedrijven inspireren en hopelijk op weg kunnen helpen”, aldus de voorzitter.

#2 Mogelijk maken: bewerkingscapaciteit en opslag van circulair materiaal

Een nieuwe manier van werken brengt ook nieuwe vragen met zich mee. Want als je circulair sloopt, waar laat je dan al dat geoogste circulaire materiaal? Een deelnemer van de masterclass circulair opdrachtgeverschap liep hier tegenaan. “Een gemeente sloopte zes gymzalen circulair. Vervolgens bleef deze gemeente eigenaar van het materiaal en kon ze geen goede plek vinden om het naartoe te brengen”, vertelt Vincent. “Er moet dus ook een partij zijn die het afneemt. Binnen het netwerk van de Bouwhub hebben sloopbedrijven een vrij groot netwerk van afnemers van circulair materiaal. Daar maken de andere deelnemers dankbaar gebruik van. Op deze manier benutten we bestaande, goedwerkende netwerken en krijgt elk bedrijf uit de keten een eerlijke beloning. En je ziet dus ook nieuwe rollen ontstaan. Zoals een partij die het geoogste materiaal bewerkt tot het weer geschikt is voor hergebruik.” Die partij is inmiddels gevonden. Materiaal ontspijkeren, houten balken verzagen tot bruikbare stukken of het op maat maken van latten, het is voortaan de taak van de medewerkers van Prospects At Work. Hier vinden mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een plek.

#3 Mogelijk maken: certificeringen

De juiste certificering van circulair bouwmateriaal is geen overweging maar een keiharde verplichting. Voor de wetgeving maar ook voor de verzekering. Een bedrijf kan dit niet alleen organiseren volgens Vincent: “Hoe krijg je nou die stempel op een stuk hout dat goed is, maar omdat het een keer bewerkt is, geen certificering meer heeft? Ook dit proces werkt enorm kostenverhogend en kan alleen als collectief worden aangepakt. Ook dat valt onder de rol van de Bouwhub.”

#4 Mogelijk maken: een aantrekkelijke prijs voor circulair materiaal

Het is misschien wel de grootste belemmering van allemaal, de prijs van circulair materiaal. Niet alleen moet circulair materiaal worden bewerkt en gecertificeerd, bedrijven moeten er bij aankoop - nogmaals - btw over betalen. “Over dat materiaal is ooit al eens btw afgedragen. Het is onnodig kostenverhogend. De prijs is volgens mij de belangrijkste reden waarom bedrijven toch weer terugvallen op niet-duurzame materialen”, vertelt Vincent. “De laagste prijs wint het bijna altijd van duurzaamheid bij de opdrachtgever. Daarom willen we met een accountantskantoor uitzoeken of er mogelijkheden zijn voor de opdrachtgever om op een andere wijze uit te vragen, zodat die btw-heffing niet meer hoeft. We hebben dit ingebracht als een doorbraakproject bij Provincie Noord-Brabant waar we hopelijk subsidie voor krijgen. De kennis uit dit doorbraakproject willen we breed verspreiden onder de bouwsector zodat de uitvraag van circulaire materialen door opdrachtgevers een stuk aantrekkelijker wordt.”

#5 Mogelijk maken: verbinding en samenwerking binnen de keten

Ook bij de deelnemers onderling gebeurt van alles. De koplopers hebben een belangrijke ambitie gemeen: circulaire bouw. Dat verbindt op een natuurlijke manier. Ze zoeken elkaar op, delen kennis en stellen vragen. Ook buiten de activiteiten van de Bouwhub ontstaan er circulaire projectsamenwerkingen. Zo is er een circulair bouwteam opgericht bestaande uit een architect, een aannemer en een sloper. Als één circulair bouwteam presenteren zij zich aan de opdrachtgever. “Door samenwerkingen als deze is het wat makkelijker om aan een circulaire uitvraag te voldoen”, legt Vincent uit. “Een mooi praktijkvoorbeeld was een onderdeel van een tender dat uit 45% circulair beton moest bestaan. Voor het betreffende bouwbedrijf was slechts 30% haalbaar, dus je raad het al, ze hadden 15% te kort. Via het netwerk van de Bouwhub kwamen ze terecht bij een partij uit het noorden van het land. Samen kwamen ze tot de gevraagde 45%. Er wordt nu onderzocht of er ergens in Brabant een bunker kan worden gemaakt, zodat dit circulaire beton in regio Midden-Brabant kan worden aangeboden.”

In kaart brengen en processen verder stroomlijnen

De komende tijd brengt de Bouwhub met opdrachtgevers en overheden de plannen van de komende vijf jaar in kaart. Welke projecten worden er gerealiseerd en welke materialen komen er dan vrij? Hierdoor weten andere opdrachtgevers wat er precies vrijkomt aan circulair materiaal en is het mogelijk om hierop te anticiperen. Die processen worden continu verder gestroomlijnd. Zo krimpen de afvalstromen, verdwijnt er minder hout in de verbrandingsoven of ijzer op de schroothoop. Zo helpt de Bouwhub de bouwsector in Midden-Brabant circulair te worden.

Ontwikkelingen volgen?

De Bouwhub is een samenwerkingsverband tussen slopers en bouwbedrijven, ondersteund door Bouwend Nederland Afdeling Brabant Mid-West en Midpoint Brabant. De initiatiefnemers, bestuursleden zijn Van der Zanden Moergestel, TTO Sloop & Infra, De Hilver Bouwmaterialenhandel/Reyrink, Van der Weegen Bouw, Aannemersbedrijf J.A.. van Gisbergen en Heerkens van Bavbel Bouw. Het doel? De bouwsector in Midden-Brabant 100% circulair maken. Wil je meer informatie over de Bouwhub? Zoek dan contact met vereigingsmanager Petra Landmeter.