De Arbeidsinspectie gaat extra inspecteren bij straatwerk

Nederland telt ongeveer 5.600 bestratingsbedrijven. Dit zijn specialistische aannemers die hoofdzakelijk in onderaanneming werken voor grotere infrabedrijven. Ruim 90% van het straatwerk vindt plaats in het publieke domein. Andries van de Bunt begon zijn bedrijf in 1996, toen nog samen met zijn broer. De bijna 25 medewerkers werken aan uiteenlopende projecten, van winkelcentra tot industrieterreinen, van stoepen tot snelwegen. De jongste is 17 jaar, de oudste 50 plus. Van de Bunt houdt van het vak, iets maken in het openbaar gebied en dat zo slim mogelijk doen om medewerkers tot aan hun pensioen gezond te houden. De aandacht voor de fysieke belasting van medewerkers stond vanaf de oprichting van het bedrijf centraal. Hij verdiepte zich in de wet- en regelgeving en werkte mee aan het programma Hoe TOP werk jij? en de ontwikkeling van de Arbovisie 2040.   

Het begint bij het ontwerp

Van de Bunt benadrukt dat het beperken van fysieke belasting begint bij het ontwerp. Een collega in het vak stuurde hem pas nog een foto door. Daarop was een rijbaan te zien met ernaast een stoep van negen tegels breed. “Machinaal kun je vier tegels breed en drie rijen achter elkaar leggen, bijvoorbeeld met een hydraulische klem. Bij deze stoep houd je dus een rij restwerk over, dat je handmatig moet uitvoeren. Hierdoor is er onnodige fysieke belasting én zijn er extra kosten voor het bestratingsbedrijf”, stelt Van de Bunt. Hij werkt dan ook graag in bouwteamverband, zoals bij projecten in Nijmegen en Winterswijk. “Dan kun je je vakkennis tijdig inbrengen. In Nijmegen was er echt sprake van kostenhomogeniteit (de prijs per eenheid is dan gelijk is voor de hele, bij de bestekspost behorende hoeveelheid), in Winterswijk was veel aandacht voor de laatste stand der techniek om het werk zo goed en gezond mogelijk uit te voeren.” 

Mechanisch werken en taakroulatie

Om de fysieke belasting voor medewerkers te verminderen, voert Van de Bunt inmiddels ruim tachtig procent van het werk mechanisch uit. “Met onze machines kunnen we hele stukken straat ineens leggen. De stenen worden met een minishovel in de machine geladen en automatisch gesorteerd en per pakket neergelegd.” Van de Bunt maakte deze streetdesigner nog wat comfortabeler met een zitbank en een afdak. Ook verbeterde hij de klem, zodat die reststraatwerk makkelijker kan leggen. Andere technieken zijn onder meer de hydraulische legklem en vacuümsystemen. Daarnaast zet Van de Bunt taakroulatie in om overbelasting te voorkomen; zwaardere of repeterende werkzaamheden worden regelmatig afgewisseld door lichter werk. De machines en de hulpmiddelen zijn duur. Toch betaalt de investering zich volgens hem relatief snel terug door een hogere productiviteit, kwaliteit van het werk en tevredenheid van medewerkers. “Geen van onze vakmensen wil terug naar de oude manier van werken.”

Schrijnende verhalen

Mechanisch werken kan niet altijd. Bovendien blijft ook bij mechanisch werken aandacht nodig voor werkhouding en werkduur, blijkt uit TNO-onderzoek. Zo zijn er nog bestratingsmachines, waarbij de stenen handmatig in de machine gelegd moeten worden. Van de Bunt: “Fysieke overbelasting is een sluipmoordenaar. De klachten openbaren zich meestal pas na jaren. Daarom is het belangrijk dat medewerkers zich bewust zijn van de gezondheidsrisico’s, en dat ze tips krijgen om overbelasting te voorkomen.” Van de Bunt weet uit eigen ervaring wat het is om uit te vallen met rugklachten en heeft veel schrijnende verhalen gehoord. Zoals de vader van een van zijn medewerkers, die met fysieke klachten werd afgekeurd en mentaal geen uitweg meer zag. “De overheid en sociale partners vragen al jarenlang aandacht voor dit onderwerp. En toch blijkt de problematiek hardnekkig en zetten we als sector onvoldoende stappen. Met alle persoonlijke gevolgen van dien.”

Ketenverantwoordelijkheid

Van de Bunt doet dan ook een dringend beroep op alle partijen in de keten. “De afspraken over veilig en gezond bestraten, te vinden in de Arbocatalogus Bestratingen, zijn duidelijk. Daar waar mogelijk moet je bestrating mechanisch aanbrengen. Handmatig mag alleen met hoge uitzondering en onder strikte voorwaarden. De werkwijze moet weloverwogen gekozen zijn en beschreven staan in een straatwerkplan. Helaas ontbreekt dat plan vaak, of het voldoet niet voor de uitvoering. Hierdoor komt de druk van de prijs per eenheid bij het bestratingsbedrijf te liggen, wat investeringen in machines en hulpmiddelen in de weg staat. Het kan anders, dus: opdrachtgevers, ontwerpers, hoofdaannemer én collega-vakman, neem je verantwoordelijkheid.”

De Nederlandse Arbeidsinspectie zal de ketenverantwoordelijkheid ook meenemen in haar inspectieproject. De inspecteur zal het werk onmiddellijk stilleggen bij overtredingen op fysieke belasting en direct doorpakken richting de opdrachtgever en coördinator ontwerpfase.