Asbest

Wijziging Arbobesluit: asbestregels aangepast 

Per 1 augustus 2024 is het Arbobesluit, het Asbestverwijderingsbesluit 2005 en het Besluit bouwwerken leefomgeving gewijzigd (zie ook melding Staatsblad). Een aantal regels voor het werken met asbest is aangepast en loopt vooruit op de implementatie van de EU-richtlijn voor werken met asbest. Door de wijziging geldt er een aanvullende uitzondering op de asbestinventarisatieplicht voor het gas- en elektriciteitsnet. 

Op 30 november 2023 publiceerde de Europese Unie een nieuwe richtlijn voor het werken van asbest en asbestverwerking die naar verwachting eind 2025 begin 2026 zal zorgen voor aanpassing van de Nederlandse regelgeving.  

De minimale wijzigingen die per 1 augustus 2024 in werking zijn getreden sluiten aan op de dagelijkse werkpraktijk in de asbestbranche én vergemakkelijken de handhaving. Daarom is besloten om niet te wachten tot de implementatie van de EU-richtlijn, die niet voor eind 2025 zal worden doorgevoerd.

Belangrijkste wijzigingen 

Vrijstelling op de verplichte asbestinventarisatie bij het werken aan of het verwijderen van asbesthoudende toepassingen 

• Artikel 4.54b onderdeel b; nieuw is dat er nu ook vrijstelling is op het werken aan of verwijderen van AC mantelbuizen gebruikt voor elektriciteitskabels of gasleidingen. De gewijzigde wettekst luidt nu als volgt: het geheel of gedeeltelijk verwijderen van waterleidingbuizen, gasleidingbuizen, rioolleidingbuizen, telecombuizen en mantelbuizen, voor zover zij deel uitmaken van het ondergrondse openbare water-, gas-, elektra-, riool-, of telecomleidingnet.
• Artikel 4.54b nieuw onderdeel k; heeft betrekking op het geheel of gedeeltelijk verwijderen van gas- en elektrotechnische componenten die aanwezig zijn in het net van de regionale netbeheerders conform de Gastransportwet (gaswet) en de Elektriciteitswet 1998.
• Toegevoegd is dat componenten in het gasleidingnet en het elektriciteitsnet (bijvoorbeeld zekeringen) die asbest bevatten die het oplossen van storingen en bij onderhoudswerkzaamheden (deels) verwijderd moeten worden, vrij zijn van gecertificeerde inventarisatie en asbestsaneerder.
• De formulering 'door of vanwege de netbeheerder aangewezen' is opgenomen, zodat deskundige, voldoende onderrichte en daartoe bevoegde werknemers van eigen en van ingehuurde aannemers werkzaamheden kunnen uitvoeren.
• De netwerkbedrijven hebben werkwijzen voor de verwijdering van asbest ontwikkeld conform de regelgeving en afgestemd op de specifieke risico’s en processen van de sector. Eigen medewerkers en geselecteerde aannemers worden op dezelfde manier opgeleid en werken volgens dezelfde werkwijzen en procedures. Zie daarvoor de nota van toelichting op artikel 4.54b onderdeel k.
• Het verwijderen van asbest in bodem en van asbesthoudende bouwkundige componenten zit niet in de vrijstelling en zal volgens vigerende wetgeving moeten plaatsvinden. 

Opleidingen, werkinstructies en certificering gas- en elektranetwerk

Belangrijk onderdeel van het totale asbestbeleid van de netwerkbedrijven zijn door de netbeheerders ontwikkelde asbestopleidingen en bijbehorende werkinstructies. Er zijn 7 opleidingsmodules ontwikkeld conform de huidige regelgeving en afgestemd op de specifieke risico’s en processen van de netwerksector. Dit betekent dat werkzaamheden alleen mogen worden uitgevoerd door eigen medewerkers en geselecteerde aannemers na een specifiek opleidingstraject conform nota van toelichting onderdeel k van artikel 4.54b van het Arbeidsomstandighedenbesluit. Alle opleidingen (E learnings) worden afgesloten met een toets. Als de toets is afgesloten met een positief resultaat (7 van de 10 vragen goed) ontvangt men een branchecertificaat (persoonscertificaat). Het branchecertificaat heeft een geldigheidsduur van 3 jaar. Voor alle medewerkers van de netbeheerders en aangesloten contractpartijen die werken met of in de buurt van asbesttoepassingen is er dus de verplichting, net als bij de BEI en VIAG persoonscertificering, ook een asbestcertificaat te hebben. 

1. Module 1 basismodule asbestherkenning
2. Module 2 praktijkmodule voor uitvoering (sleutelbevoegdheid)
3. Module 3 projectmodule voor werkvoorbereiders en engineers
4. Module 4 asbest in de meterkast
5. Module 5 asbest cementleidingen (met name voor gaswerkzaamheden)
6. Module 6 mantelbuizen ondergronds (voor gas- en elektrawerkzaamheden)
7. Module 7 praktijk instructie (overige werkzaamheden in stations zoals schilderen en schoonmaken)

De basisopleiding (module 1) moet iedereen volgen en wordt vervolgens aangevuld met een specifieke module vanuit het werkgebied van de medewerker. 

De asbestmodules zijn rechtstreeks te volgen via de NWB-academie van het O&O fonds of via één van de aangesloten bedrijfsscholen (Alliander, Enexis of Stedin).

Concreet betekent dit dat wanneer je werkzaamheden uitvoert aan het gas- of elektranetwerk of hun installaties en in aanraking komt met asbest je deze werkzaamheden alleen mag uitvoeren wanneer je de juiste modules hebt gevolgd, afgesloten en dus in het bezit bent van de juiste asbestcertificaten en je daarbij uitleg hebt gehad van de voor jou relevante asbestwerkinstructies van de netwerkbedrijven..

Gevolgen drinkwaternetwerk

Voor het werken aan asbestcementleidingen in het openbare drinkwaternetwerk blijft het AC-Werkplan of gelijkwaardig (E learning modules netwerkbedrijven) van toepassing. Dit is in ieder geval tot de invoering van nieuwe Europese regelgeving of wanneer KIAD wordt aangepast.

Gevolgen rioolwerkzaamheden

In het AC-Werkplan is het werken aan asbestcementleidingen in het afvalwaternetwerk niet beschreven. Hoewel het in de lijn van de verwachting ligt dat deze werkwijze zoals beschreven in het AC-Werkplan ook voor rioolwerkzaamheden volstaan, Bij werkzaamheden aan asbestcementleidingen is het dringende advies om hierover in overleg te treden met de opdrachtgever en te vragen naar een veilige gevalideerde werkwijze. Voor het verwijderen van rioleringselementen met asbesthoudende voegenkit en robotfrezen van asbesthoudende voegenkit in riolering zijn werkinstructies opgesteld door Stichting RIONED met de afvalwaterbranche.

Wat is asbest?

Asbest is een van de stoffen die voorkomt op de lijst van zeer zorgwekkende stoffen. Bij het uitvoeren van werkzaamheden kan er veelvuldig in contact gekomen worden met asbest. Wat moet je weten van deze stof om de werkzaamheden voor jezelf, passanten en het milieu veilig te kunnen uitvoeren?

Asbest is de verzamelnaam voor een aantal in de natuur voorkomende silicaatmineralen met een vezelstructuur. De naam asbest komt van het Griekse woord 'asbestos' dat onverwoestbaar betekent. Bij het bewerken van asbest komen vezels vrij die bij inademen schadelijk zijn voor de menselijke gezondheid. Een van de meest bekende asbestziektes zijn asbestose en longkanker. Het gebruik en de verwerking van asbest is in veel landen wettelijk beperkt, ook in Nederland. Asbest is met name na de oorlog veelvuldig in Nederland toegepast vanwege zijn brandwerende, isolerende en sterkte eigenschappen en was bovendien goedkoop. Zo is asbest toegepast in gebouwen, woningen en installaties. Asbest is verwerkt in onder andere asbestcementdakplaten, isolatiemateriaal, vinylzeil asbestkoord, afdichtingspasta, remvoeringen en bakeliet. In de jaren tachtig/negentig is er in Nederland een verbod gekomen op het gebruik van asbest.

Risico van asbest

Om de risico's van asbest duidelijk te vertellen, is onderstaande video gemaakt.

Ontwikkeling van asbest regelgeving

De aanwezige ondergrondse infrastructuur bestaat nog uit vele kilometers asbestcementleidingen die de komende jaren vervangen worden in opdracht van verschillende netwerken. In de ondergrondse infrastructuur is asbest verwerkt: 

• in asbestcementleidingen in het drinkwaterleiding-, gas en rioolafvalwaternet;
• bij asbestcementmantelbuizen voor elektra en telecom;
• in veel componenten;
• voegenkit bij riolering;
• fitterskit bij gas(aansluit)leidingen.

In het bronnenboek zijn asbesthoudende en niet asbesthoudende componenten in de energiesector opgenomen. Het betreft componenten in installaties van netbeheerders (elektra en gas).

Om veilig aan deze asbestcementleidingen te kunnen werken is in 2010 het zogenaamde 'rode boekje – veilig werken met asbestcementleidingen, in het ondergrondse openbare waterleiding-, gas- en rioolafvalwaternet' opgesteld. In 2017 is de grenswaarde verlaagd van 10.000 asbestvezels/m3 naar 2000 asbestvezels/m3. Dat betekent dat de in het rode boekje beschreven werkwijze opnieuw moest worden gevalideerd. Medio 2021 is het veilig werken met asbestcementleidingen vastgelegd in een nieuw AC-Werkplan. Met de komst van het AC-Werkplan is het oude rode boekje komen te vervallen. Door het constateren dat asbest is verwerkt in fitterskit bij gasaansluitingen (laag- en hoogbouw), zijn er sinds 2021, hiervoor (middels validatiemetingen) veilige werkwijzen opgesteld. Ook is bekend dat asbest is verwerkt in voegenkit bij het rioolafvalwaternet. Voor het verwijderen van rioleringselementen met asbesthoudende voegenkit en robotfrezen van asbesthoudende voegenkit in riolering zijn werkinstructies opgesteld.

De druk op continuering en opschaling van de energietransitie, waarbij fossiele brandstoffen, zoals aardgas, worden vervangen door duurzame oplossingen, heeft gezorgd voor een tussentijdse aanpassing (1 augustus 2024) vooruitlopend op de EU-richtlijn. 

Veranderingen bij invoering EU-richtlijn

De huidige te hanteren veilige werkwijzen zijn opgesteld op basis van het blootstellingsrisico. De basis van de EU-richtlijn is, het wel of niet aanwezig zijn van asbest(vezels). De herziene asbestrichtlijn voorziet in een forse verlaging van de huidige asbestlimieten. Ook de voorzorgs- en beschermingsmaatregelen worden door de nieuwe regels aangescherpt, met specifieke vergunningen voor asbestverwijdering en controles op asbest in oudere gebouwen vóór sloop- of onderhoudswerkzaamheden. 

Heb je een vraag over dit onderwerp? Gebruik dan het contactformulier.