Asbest
Op deze pagina vind je algemene informatie over asbest en de risico's daarvan.
Daarnaast vind je op deze pagina specifieke informatie over asbest gerelateerd aan werken in en aan voorzieningen in de ondergrond. We bespreken onder andere asbestcementleidingen, asbestverdachte verbindingen en asbest in de bodem. Heb je een vraag over dit onderwerp? Gebruik dan het contactformulier.
Wat is asbest?
Asbest is een van de stoffen die voorkomt op de lijst van zeer zorgwekkende stoffen. Bij het uitvoeren van werkzaamheden kan er veelvuldig in contact gekomen worden met asbest. Wat moet je weten van deze stof om de werkzaamheden voor jezelf, passanten en het milieu veilig te kunnen uitvoeren?
Asbest is de verzamelnaam voor een aantal in de natuur voorkomende silicaatmineralen met een vezelstructuur. De naam asbest komt van het Griekse woord 'asbestos' dat onverwoestbaar betekent. Bij het bewerken van asbest komen vezels vrij die bij inademen schadelijk zijn voor de menselijke gezondheid. Een van de meest bekende asbestziektes zijn asbestose en longkanker. Het gebruik en de verwerking van asbest is in veel landen wettelijk beperkt, ook in Nederland. Asbest is met name na de oorlog veelvuldig in Nederland toegepast vanwege zijn brandwerende, isolerende en sterkte eigenschappen en was bovendien goedkoop. Zo is asbest toegepast in gebouwen, woningen en installaties. Asbest is verwerkt in onder andere asbestcementdakplaten, isolatiemateriaal, vinylzeil asbestkoord, afdichtingspasta, remvoeringen en bakeliet. In de jaren tachtig/negentig is er in Nederland een verbod gekomen op het gebruik van asbest.
Risico van asbest
Om de risico's van asbest duidelijk te vertellen, is onderstaande video gemaakt.
Asbestcementleidingen: zo werk je hier veilig mee
In de ondergrondse infrastructuur is asbest verwerkt in asbestcementleidingen in het drinkwaterleiding-, gas en rioolafvalwaternet en bij asbestcementmantelbuizen voor elektra en telecom. Vandaag de dag liggen er nog vele kilometers asbestcementleidingen in de grond die de komende jaren vervangen worden in opdracht van de verschillende netwerkbedrijven.
Om veilig aan deze asbestcementleidingen te kunnen werken is in 2010 het zogenaamde 'rode boekje – veilig werken met asbestcementleidingen, in het ondergrondse openbare waterleiding-, gas- en rioolafvalwaternet' opgesteld. In 2017 is de grenswaarde verlaagd van 10.000 asbestvezels/m3 naar 2000 asbestvezels/m3. Dat betekent dat de in het rode boekje beschreven werkwijze opnieuw moet worden gevalideerd. Medio 2021 is het veilig werken met asbestcementleidingen vastgelegd in een nieuw AC-Werkplan. Met de komst van het AC-Werkplan is het oude rode boekje komen te vervallen.
Wat is het AC-Werkplan?
Het nieuwe AC-Werkplan beschrijft het veilig werken met asbestcementleidingen in het ondergrondse openbare waterleiding- en gasnet, tot aan de meter en tot en met een inwendige diameter van 500 mm. De beschreven werkwijzen zijn gebaseerd op validatiemetingen uitgevoerd door Netbeheer Nederland en de Waterleidingbedrijven, waarbij de vanaf 1 januari 2017 gestelde grenswaarde van 2.000 asbestvezels per kubieke meter lucht is gehanteerd. Hiermee kunnen werkgevers hun werknemers instrueren veilig te werken met asbestcementleidingen en daarmee te voldoen aan de voorlichting en informatieplicht.
Rioolwerkzaamheden zijn (nog) niet beschreven. Hoewel het in de lijn van de verwachting ligt dat de werkwijze zoals hier in dit werkplan beschreven ook voor rioolwerkzaamheden volstaan, moet dit formeel eerst aangetoond worden door middel van validatiemetingen waarbij de grenswaarde niet wordt overschreden.
Verschillen AC-Werkplan en oude rode boekje
Vroeger (tot 2021) gebruikten we het rode boekje. Het rode boekje is gebaseerd op veilig werken met asbestcementleidingen in het ondergrondse openbare waterleiding-, gas- en rioolafvalwaternet met een grenswaarde van 10.000 asbestvezels per kubieke meter lucht. Deze wetgeving was van toepassing tot 1 januari 2017.
De belangrijkste verschillen tussen het AC-Werkplan en het rode boekje (buiten de volgorde van de hoofdstukken, actualisatie, formaat en losse te gebruiken formulieren) zijn:
- Rioolwerkzaamheden zijn niet beschreven.
- Niet meer zagen, alleen nog knippen met kettingknijper.
- Toepasbaar tot en met een diameter van 500 mm.
- Gebruik van folie en/of een natte doek bij verbreken buis.
- Afvoeren van kleine hoeveelheden minder dan 50 kilo met transport begeleidingsformulier bij storing of calamiteit.
- Inpakken naast de sleuf blijft toegestaan.
- Nitrilhandschoenen naast neopreenhandschoenen.
Via deze link kan je de video van 8 november 2021 over het AC-Werkplan terugkijken. Hier vind je de link naar de pdf met handouts over het AC-Werkplan.
Uitzonderingen op het AC-Werkplan
Het AC-Werkplan kent een drietal uitzonderingen. We beschrijven ze hieronder.
Asbestcement in het rioolafvalwaternet
Rioolwerkzaamheden zijn niet opgenomen in het AC-Werkplan. Hoewel het in de lijn van de verwachting ligt dat de werkwijze zoals in het AC-werkplan beschreven voor gas- en waterleidingnet ook voor rioolwerkzaamheden volstaan, moet dit formeel eerst aangetoond worden door middel van validatiemetingen. Bij werkzaamheden aan asbestcementriolering is het dringende advies om hierover in overleg te treden met de opdrachtgever en te vragen naar een veilige gevalideerde werkwijze.
Asbestcementmantelbuizen voor elektra en telecom
Verwijderen van AC-(mantel)buizen in gebruik voor andere disciplines als gas en water vielen niet onder het oude rode boekje (met uitzondering van riool) en ook niet onder het AC-Werkplan. Hiervoor geldt altijd de inventarisatie plicht door een erkend bedrijf. De initiatiefnemer van het project is verantwoordelijk voor de inventarisatie. Welk bedrijf wel of niet gecertificeerd de asbestcementleidingen daarna mag verwijderen staat in het inventarisatie rapport, evenals de vastgestelde risicoklasse en de daarbij behorende te neme maatregelen. Als na inventarisatie sprake is van risicoklasse 1, kan onder aanvullende voorwaarden opgestelde V&G-plan en begeleiding van een gecertificeerd kerndeskundige (veiligheidskundige of arbeidshygiënist) de (mantel)buis worden verwijderd door een niet daartoe gecertificeerd bedrijf.
Asbestcementbuizen in niet-openbare ruimte
Verwijderen van AC-buizen in niet openbare ruimte vielen niet onder het oude rode boekje en ook niet onder het AC-Werkplan. Hiervoor geldt altijd de inventarisatie plicht door een erkend bedrijf. De initiatiefnemer van het project is verantwoordelijk voor de inventarisatie. Welk bedrijf wel of niet gecertificeerd de asbestcementleidingen daarna mag verwijderen staat in het inventarisatie rapport, evenals de vastgestelde risicoklasse en de daarbij behorende te neme maatregelen. Als na inventarisatie sprake is van risicoklasse 1, kan onder aanvullende voorwaarden opgestelde V&G-plan en begeleiding van een gecertificeerd kerndeskundige (veiligheidskundige of arbeidshygiënist) de (mantel)buis worden verwijderd door een niet daartoe gecertificeerd bedrijf.
Downloads en documenten horende bij het AC-Werkplan
Werken met asbestverdachte verbindingen: zo doe je dat
Er zijn twee asbestverdachte kittoepassingen, namelijk de fitterskit bij gas en de voegenkit bij riool.
Fitterskit bij gas
Op 6 januari 2020 is er via Netbeheer Nederland een algemeen verbod uitgevaardigd op het werken aan fitverbindingen met asbesthoudend fitterskit. Onderzoek had aangetoond dat het veelvuldig werken aan deze asbesthoudende fitverbindingen een gezondheidsrisico op kan leveren voor monteurs. Monteurs kunnen tijdens gaswerkzaamheden in aanraking komen met asbest in met hennep en kit gefitte aansluitleidingen. In samenwerking met asbest-, veiligheidsdeskundigen en arbeidshygiënisten en in afstemming met TNO is onderzoek verricht naar het uitvoeren van verschillende activiteiten aan asbesthoudende fitverbindingen in gasaansluitleidingen.
procedures en werkinstructies, opgenomen in de Arbocatalogus Netwerkbedrijven, zijn zorgvuldig tot stand gekomen.
Nadere uitleg en afspraken over werkpakketten en voorwaarden voor het werken aan asbesthoudende fitverbindingen, vindt in overleg plaats tussen de opdrachtverstrekkende netbeheerder en aannemer. De opdrachtverstrekkende netbeheerder informeert over de wijze waarop de werkzaamheden veilig uitgevoerd kunnen worden. Er zijn aparte werkinstructies voor asbesthoudende fitverbindingen in laagbouw (26 juni 2020) en hoogbouw (medio 2021).
De werkzaamheden aan asbesthoudende fitverbindingen mogen alleen uitgevoerd worden door medewerkers die a) een opleiding asbestherkenning hebben gehad (dit betreft een bestaande opleiding) én b) uitleg hebben gekregen over de werkinstructie door het netwerkbedrijf.
Voegenkit riool
Tussen 1925 en ongeveer 1993 is voor het waterdicht verbinden van riolen voegenkit gebruikt dat asbest kan bevatten. Zo lang er geen werkzaamheden worden verricht, is er geen gezondheidsrisico. Er zijn voorlopige aanbevelingen opgesteld voor het omgaan met voegenkit. Vraag de opdrachtgever naar informatie. Meer informatie is te vinden op de site van Stichting RIONED.